تاریخ اهل البیت نقلاً عن الائمة (کتاب)
«تاریخ أهل‌البیت علیهم‌السلام نقلا عن الائمة»، رساله‌اى مختصر در تاریخ چهارده معصوم (علیهم‌السلام) است که روایت جهضمى (م، ۲۵۰ ق) اما منسوب به ابن ابى‌ثلج (م، ۳۲۵ ق) است و پیش از این در «مجموعة نفیسة فی تاریخ الأئمة(ع) من آثار القدماء من علماء الإمامیة الثقات» منتشر شده است.
مؤلف
این اثر پیش‌تر به ابن ابى الثلج بغدادى (م، ۳۲۵ ق) نسبت داده مى‌شد، لیکن محقق معاصر سید محمدرضا حسینى جلالى این رساله را به پنج نفر نسبت داده است: ۱- امام رضا علیه السلام ۲- نصر بن على جهضمى ۳- احمد بن محمد فاریابى ۴- ابن ابى الثلج بغدادى ۵- ابن خشاب.
وى معتقد است با توجه به اینکه بیشتر نصوص کتاب از ائمه اخیر نقل شده است، به نظر مى رسد این روایات، اصلى واحد داشته که افراد مختلف آن را نقل کرده‌اند و به هر یک از ایشان نسبت داده شده است. جهضمى که فقط برخى از روایات را نقل کرده از راویان اهل سنت به شمار مى رود. سید بن طاووس و شیخ حر عاملى این رساله را به او نسبت داده اند. بر روى نسخه ترکى کتاب به نام امام هشتم اشاره شده ولى آن حضرت هم مؤلف اثر نیست، بلکه برخى روایات به ایشان مى رسد. سزگین، این رساله را به فریابى نسبت داده که او راوى از نصر جهضمى است ولى محقق کتاب، این نسبت را هم ناتمام مى‌داند. چهارمین نفرى که کتاب به او منسوب است ابن ابى‌ثلج است ولى برخى روایات، از متاخرین وى نیز نقل شده است. همچنین است نسبت کتاب به ابن خشاب یا خصیبى. به هر حال این نقل در دوره هاى مختلف از افراد متعدد نقل شده و مؤلف واحدى ندارد.
محتوای کتاب
این رساله در محورهاى مشخصى از هر یک از معصومان سخن گفته است: ۱- تاریخ وفات ۲- فرزندان ۳- مادران ۴- القاب ۵- کنیه‌ها ۶- مدفن ۷- باب‌ها.
مؤلف در هر یک از این محورها به نام پیامبر یا امام اشاره کرده و گاه در چند کلمه، مطالب خود را بدون سند مجزا بیان مى‌کند، جز آنکه در ابتداى نقل خود گاه راوى اصلى را نام برده است.
این اثر اخیراً توسط سید محمدرضا حسینى جلالى تحقیق شده و به صورت کتاب مستقل در آمده که البته بخشى از آن مقدمه و بخشى هم پاورقى‌هاست و به نسخه‌ها و همچنین مطالب مشابه در منابع دیگر اشاره مى‌کند. وى در مقدمه طولانى کتاب، به اسناد آن اشاره کرده که عبارتند از: ابن خشاب و حسین بن حمدان خصیبى.
منابع
- نرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
- پایگاه اطلاع رسانی حدیث شیعه، حدیث نت.